Tosca

Jedna z najsłynniejszych i najczęściej wystawianych oper w historii muzyki – „Tosca” Giacomo Pucciniego ma fascynującą historię od powstania idei do jej wcielenia, a także równie ciekawą historię przedstawień na lwowskiej scenie.

Idee napisania opery “Tosca” na podstawie niezwykle popularnej wówczas na scenie sztuki francuskiego dramaturga Victoriena Sardou (1831-1908) o tym samym tytule Puccini podjął jeszcze w 1889 r. W tym czasie 30-letni kompozytor miał tylko dwie premiery operowe – jego wczesne i mniej znane opery „Wiły” i „Edgar”. Talent młodego kompozytora wspierał przede wszystkim szef wydawnictwa Giulio Ricordi, który przekazywał Pucciniemu miesięczną dotację, o czym wspominał w liście do matki po pierwszym sukcesie: „Do teatru trafiłem z 40 centymami w mojej kieszeni. To było wszystko, co miałem… W codziennym ciemno brązowym garniturze, który stanowił całą moją garderobę, musiałam wyjść przed zasłonę, gdzie zostałem powitany owacją …  W ciągu kilku dni Ricordi kupił prawo do wydawania „Wiły” i wręczył mi moje pierwsze 1000 lirów”. Później Ricordi w pełni zrekompensował te koszty, stając się światowym monopolistą w druku i dystrybucji dzieł kompozytora. Dla samego Pucciniego wydawca stał się nie tylko mecenasem, ale i wiernym doradcą przez całe życie.

Tak więc, otrzymawszy pierwsze triumfy, tantiemy i wsparcie Ricordiego, Giacomo Puccini starał się napisać swoją kolejną operę właśnie na fabule „Tosci”. Aby uzyskać zgodę autora spektaklu, zwrócił się do swojego patrona: „To właśnie w Tośce widzę operę, która jest dla mnie całkiem odpowiednia: bez kłopotów, co daje podstawę do spektakularnego występu i wielkich możliwości w korzystanie z muzyki”.

Ale pomysł ucieleśnienia opery „Tosca” musiał zostać odłożony na dekadę, ucieleśniając dwa inne arcydzieła w tym czasie – operę „Manon Lescaut” i „Cyganerie”. Nie tylko przyniosły one Pucciniemu światową sławę, ale stały się dojrzałymi utworami, w których kompozytor odnalazł swój własny styl – muzyczny i dramatyczny, nie ulegając „modnym” wówczas tendencjom do pisania jednoaktowych dramatów.

Po udanej premierze „Cyganerii”, gdy opera ta wkraczała na europejską scenę, Pucciniego całkowicie zafascynowała idea ucieleśnienia „Tosci”. Po ominięciu tradycyjnego jesiennego polowania wybrał się specjalnie do Florencji, aby zobaczyć tę sztukę ze słynną Sarah Bernhardt jako Floria Tosca, dla której sztuka została napisana. Z pomocą Ricordiego kompozytor załatwił jeszcze kilka formalności: Pucciniemu udało się rozwiązać umowę wydawcy na napisanie opery na podstawie „Tosci” z kompozytorem Alberto Frankettim.

Ostatnią przeszkodą była zgoda autorka dramatu Victoriena Sardou. Jednak po tym, jak kompozytor wraz z librecistami Luigim Illica i Giuseppe Giacosa (pracującymi nad librettem „Cyganerii”) opracowały libretto „Tosci” którego akcja nabrała tempa i dynamiki, Puccini osobiście spotkał się w Paryżu z autorem dramatu i zgodził się na korektę libretta (bardzo umiejętnie odrzucając prośbę autora o otrzymanie dużego procentu od wykonania opery).

To była długa droga od idei do stworzenia muzyki do opery„Tosca”.

Puccini pracował nad tą operą od czerwca 1898 do września 1899. Premiera opery odbyła się w Rzymie 14 stycznia 1900 roku w Teatro Constanta pod dyrekcją dyrygenta Leopoldo Munone. W partii Toski śpiewała słynna rumuńska śpiewaczka operowa Hariclea Darclée. Ponieważ opera odbywa się w Rzymie, Ricordi przyczynił się do premiery w tym mieście.

Wydarzenia historyczne odgrywają naprawdę ważną rolę w fabule zarówno opery, jak i dramatu „Tosca”. Akcja opery rozgrywa się w Rzymie w 1800 roku (dramat podaje nawet dokładne daty – 17-18 czerwca). Przez długi czas Włochy były podzielone na liczne niezależne ziemie i miasta, np. w Rzymie rząd był w rękach Papieża. W 1798 r. dzięki wojskom napoleońskim w Rzymie powstała Republika, rządzona przez siedmiu konsulów (jeden z konsulów – Libero Angelucci mógł być pierwowzorem postaci z opery Cesare Angelotti). Rok później wojska francuskie opuściły Rzym, który został zajęty przez wojska królestwa neapolitańskiego. Fabuła rozgrywa się na tle wydarzeń, gdy Napoleon ponownie wprowadził wojska do Włoch i był bliski porażki (na początku drugiego aktu w Palazzo Farnese świętują zwycięstwo nad Francuzami), ale później wieczorem Napoleon wygrał i Neapolitańczycy opuścili miasto.

Fabuła opery była dobrze znana lwowianom: jeszcze przed premierą opery w miejscowym teatrze był dramat Sardou. Opera Giacomo Pucciniego została po raz pierwszy wystawiona w Teatrze Miejskim (obecnie Lwowska Opera Narodowa) w marcu 1903 roku. Główną partię przez długi czas wykonywała słynna polska sopranistka Janina Korolewicz-Waidowa, ale w 1904 roku podczas występów objazdowych na scenie naszego teatru wykonała tę partię słynna włoska śpiewaczka Gemma Bellincioni.

W czerwcu 2021 roku, po kilkuletniej przerwie, „Tosca” powraca na scenę teatralną pod kierownictwem dyrektora muzycznego Iwana Czeredniczenka. Spektakl poświęcony jest pamięci wieloletniego głównego dyrygenta teatru Mychaila Dutczaka (1953-2021).